دستگاه چهارگاه

دستگاه چهارگاه، یکی از دستگاه های موسیقی سنتی ایران است. چهارگاه از نظر مدال دستگاهی متمایز است و درایوش طلایی  دانگ اول چهارگاه را یکی از چهار دانگ اصلی موسیقی ایرانی می‌داند.

برخلاف برخی دیگر از دستگاه‌ها، دستگاه چهارگاه همنام یکی از مقام های قدیم موسیقی ایرانی نیست. درجات چهارگاه نیز با درجات اصلی هیچ یک از مقام‌ها مطابقت ندارند. با این حال لفظ «چهارگاه» محدود به ردیف موسیقی ایران نیست و در موسیقی‌های مبتنی بر مقام نیز به کار می‌رفته‌است. در موسیقی عربی، چهارگاه (با املای «جهارکاه») جزو زیرشاخه‌های خانواده ی عجم طبقه‌بندی می‌شود اگرچه مقام دیگری به نام «چهارگاه ترکی» نیز وجود دارد که در خانوادهٔ حجاز طبقه‌بندی می‌شود. در موسیقی ترکی نیز چهارگاه یکی از مقام‌های سیزده‌گانهٔ اصلی دانسته می‌شود و حسین سعدالدین ارل  آن را مقام اصلی موسیقی ترکی قلمداد کرده‌است. به لحاظ  فواصل موسیقی، چهارگاه در موسیقی ترکی، عربی و ایرانی مفهوم یکسانی نیست. با این حال می‌توان بین این مفاهیم با کمک مقام‌های زنگوله و حجاز تا حدی ارتباط برقرار کرد.

دستگاه چهارگاه در ردیف موسیقی سنتی  صاحب گوشه‌هایی است که برخی احساس اندوه، برخی حالت وقار و متانت، و برخی حس شادی را به همراه دارند، و از همین رو این دستگاه برای نشان دادن تمام حالات و احساسات مناسب دانسته شده‌است. برخی از گوشه‌های مهم دستگاه چهارگاه از بم به زیر عبارتند از زابل، مویه، حصار، مخالف، مغلوب، حزین و منصوری. دستگاه چهارگاه از طریق گوشه‌هایی همچون گوشهٔ مخالف، امکان پرده گردانی به دستگاه همایون را دارد و همچنین هر یک از دانگ های چهارگاه می‌تواند دانگ دوم بیات اصفهان  فرض شود. همچنین دستگاه چهارگاه، به لحاظ نام گوشه‌ها و ساختار ردیف، با دستگاه سه گاه رابطهٔ نزدیکی دارد.